2 mensen die elkaar ontmoeten. Een liefde die ontstaat. Een wens, een droom, een verlangen naar een wonder. Een kindje aan hun zij. Tot plots de hardheid van de natuur, de oneerlijkheid van het leven het overneemt. En ouders afscheid moeten nemen van dat wat hen het meest dierbaar is. Een onbeschrijflijk gemis. Partners, ouders, op zoek naar hun weg, hun manier om om te gaan met dit immense verlies. Het hele hebben en houden van een koppel, van een gezin davert op zijn grondvesten. En hoewel dit verlies het einde van een leven is, is het ook een beginpunt. Een begin van zoeken naar een weg doorheen die rauwe rouw, doorheen het leven zonder fysiek aanwezig kind, een weg met heel wat obstakels. De stevige relatiefundering, het huis dat door beide partners gebouwd werd, bestaat plots nog uit 4 palen. 4 palen die het hele hebben en houden moeten recht houden. Maar hoe doe je dat dan elkaar blijven vinden in dit alles? We vroegen het aan Leen (rouwcoach) en Lissa (peripartum psychologe). 

Welke Copingstijlen/manieren van rouwen zie je vaakst bij mannen? En bij vrouwen?

Rouwen is een bijzonder persoonlijke ervaring. Er zijn geen vaste regels, elke individu gaat op zijn of haar eigen wijze om met verlies.

Het ‘duale procesmodel van Stroebe en Schut’ biedt een waardevol kader rondom een mogelijk rouwproces. Het model laat zien dat rouwende ouders als het ware een pendelbeweging maken tussen verliesgericht rouwen—waarbij je herinneringen ophaalt, huilt of je even terugtrekt in je eigen wereld—en herstelgericht rouwen, waarbij je weer je interesses oppakt, meer onder de mensen komt en de toekomst durft te omarmen. Soms voel je je vol vertrouwen in deze rouwreis, terwijl je op andere momenten overmand kunt worden door schuldgevoelens.

In de praktijk wordt er vooral opgemerkt dat mannen sneller de weg naar  herstelgericht rouwen vinden, terwijl vrouwen vaker neigen naar verliesgericht rouwen. Alsook valt het op dat mannen eerder aan de zijlijn rouwen, waarbij ze het verdriet van hun partner voorop stellen en hun eigen verdriet minder ruimte geven. Vaak speelt de snellere werkhervatting hier vermoedelijk ook een rol in, waardoor mannen/meemoeders het gevoel kunnen krijgen dat hun verlies minder recht heeft op spreken omdat zij hun kindje niet droegen. 

Maar let op: deze patronen zijn niet vaststaand. Soms zie je juist het tegenovergestelde, en het kan ook zo zijn dat je heel erg zoekende bent naar een passend evenwicht. Omdat iedereen zijn eigen rouwprocessen doorloopt, kan dit leiden tot verwarring. Je kunt bijvoorbeeld op een dag rustig in je zetel liggen, verdiept in foto’s van jullie kindje, terwijl je man in de tuin onkruid aan het uitdoen is of aan zijn fiets sleutelt. Jullie zijn beiden innerlijk druk bezig met rouwverwerking, ook al lijkt het van buitenaf alsof jouw tranen nooit stoppen terwijl je man zijn emoties lijkt te onderdrukken. 

Het omgekeerde komt ook voor: soms voelt een vrouw de behoefte om actief te zijn, terwijl een man juist in zijn schulp wil kruipen en herinneringen wil ophalen. Rouw is geen zwart-witverhaal van man versus vrouw.

Wat valt je vaak op op relationeel vlak ivm rouw na verlies van een kind?

Het verlies van een kindje heeft altijd effect op de relatie. Voor sommigen betekent het verlies een versterking van de band en intensere verbondenheid, terwijl het voor anderen het begin van een relatiebreuk kan vormen. Vaak wordt gedacht dat het overlijden de enige oorzaak is van deze breuk, maar in werkelijkheid fungeert het verlies als een vergrootglas, waarmee onderliggende problemen aan het licht komen.

Wat een geruststelling, maar tegelijkertijd een bron van onzekerheid is, is dat het heel normaal is om in de eerste maanden na het verlies een sterke verbinding met elkaar te voelen, terwijl diezelfde verbinding maanden of zelfs jaren later totaal verdwenen lijkt. Evenzeer kan het zijn dat jullie in het begin verder van elkaar af staan, om later weer een sterke verbinding te herontdekken. En ja, het gebeurt ook dat je niets van deze extreme gevoelens ervaart en jullie gewoon comfortabel samen kunnen omgaan met wat er is gebeurd.

Het is vooral belangrijk niet te vergeten dat dit voor iedereen nieuwe omstandigheden zijn. Niemand kon zich voorbereiden op de afschuwelijke pijn die nu deel uitmaakt van jullie leven. Je leert jezelf en je partner opnieuw kennen, ongeacht hoelang jullie al samen zijn. Het is een nieuwe ontdekkingsreis in een abrupte realiteit.

Welke tips kan je koppels geven om elkaar niet te verliezen/of te kunnen blijven vinden op lange en korte termijn?

Bewust zijn van de verschillende manieren waarop jullie met het verlies van jullie kindje omgaan, kan al een wereld van verschil maken. Het opent de deur naar een ruimer begrip van elkaars emoties en beweegredenen. Het is een cliché, maar: blijf vooral met elkaar praten op een manier die voor jullie beiden natuurlijk aanvoelt. Als je van nature niet de spraakwaterval bent, voel je dan niet gedwongen om plotseling al je gevoelens op tafel te gooien.

Vaak weerhouden we ons van het delen van onze gedachten uit angst om te kwetsen, om een ander te verliezen, of simpelweg uit schaamte. Dit is volkomen begrijpelijk, maar ook erg jammer. Een ongecommuniceerd gevoel is als een bal die je onder water probeert te duwen: hij komt altijd met een enorme kracht weer omhoog, vaak in de vorm van een pijnlijke, kwetsende explosie. Neem dus de verantwoordelijkheid voor jouw gevoelens én die van je partner. Jullie hebben beide recht op evenveel ruimte om te voelen.

Een goede tip is om een signaal met elkaar af te spreken om aan te geven dat je het even moeilijk hebt. Dit kan iets kleins zijn, zoals jullie herinneringsdoos in het zicht zetten, een extra kaarsje branden of een dekentje met de naam van jullie kindje op de zetel leggen, maar ook elkaar een sms’je sturen met een stille boodschap zoals bv. de geboortedatum van jullie kindje.

Naast communicatie is ook het toelaten van gevoelens erg belangrijk. Door ruimte te laten voor de ander zijn huilbuien of intense woede geef je je partner de ruimte om op zijn/haar manier te rouwen en te mogen zijn. Even kort vragen wat de ander nodig heeft of wat jij voor de ander kan betekenen kan hierin een grote meerwaarde bieden en geeft aan dat  je interesse hebt in de ander zijn gevoel. 

Wat als het toch niet meer werkt samen? Hoe kan je overleden kind toch nog verbinden (indien gewenst)?

Wanneer je besluit om als koppel uit elkaar te gaan, terwijl je samen een overleden kindje in jullie hart meedraagt, is het belangrijk om te beseffen dat je ook nu op een betekenisvolle manier met dat verlies kunt omgaan. Het beëindigen van jullie relatie betekent niet dat de band die jullie met jullie kindje hebben, verdwijnt. Die liefde blijft voor altijd bestaan, maar de manier waarop jullie daarmee omgaan kan verschillen. 

Iedereen verwerkt het verlies op zijn eigen wijze. Het is waardevol om met elkaar in gesprek te gaan over hoe jullie jullie overleden kindje willen blijven gedenken. Zoeken naar een gemeenschappelijke grond kan hierin een hulp zijn. Waren er rituelen die jullie als gezin hadden en die je, ook na het uit elkaar gaan, kunt voortzetten? Of ga je op zoek naar een nieuwe  manier om het herinneren een plek te geven, nu de behoeften van elk van jullie misschien anders zijn?

Het kan soms lastig zijn om elkaar te zien na de breuk. De aanwezigheid van de ander kan herinneringen oproepen aan de pijn en de turbulente tijd rondom het verlies van jullie kindje. Dat gevoel is volkomen normaal. Het verdriet kan als een zwaar dekentje voelen dat de herinneringen aan je vertrouwde lief overschaduwt.

Daarnaast kan het zijn dat een van jullie, of misschien zelfs beiden, geen behoefte heeft aan gezamenlijk herinneringen ophalen. Dat is ook prima. Iedereen heeft zijn eigen grenzen en manieren om met emoties om te gaan. Er bestaat niet één vaste route die iedereen moet volgen: wat goed voelt voor jou en voor je partner, is altijd het juiste pad voor jullie, precies op dat moment. Een berichtje naar elkaar op een bepaalde dag kan soms ook al heel verbindend zijn. 

Het blijft cruciaal om openhartig met elkaar te blijven communiceren, ook al zijn jullie geen partners meer. Zoek hulpverlening, lotgenotencontact of mensen die het beste met je voorhebben om het gesprek tussen jullie beiden te openen wanneer dit niet meer onderling lukt. Een ervaren hulpverlener (gespecialiseerd in rouw en het verlies van een kind) kan soms het ongezegde weer bespreekbaar maken.

Jana, mama van Helena*